|
turk donyasi زبان،تاریخ و فرهنگ مردم ترک درباره وبلاگ سلام به وبلاگ من خوش آمدید از اینکه به وبلاگ اینجانب سر میزنید خوشحالم. در ارائه و جمع آوری مطالب این وبلاگ سعی شده است مطالب مفید راجع به زبان ، فرهنگ و تاریخ مردم ترک از اکثر سایتها و وبلاگهای ایرانی و سایر کشورها به خصوص کشورهای ترک زبان دنیا استفاده شده است و در واقع گلچینی از مطالب سایت های مختلف است که در قالب یک وبلاگ جمع شده است. و سعی شده است با ارائه مطالب آموزش و همچنین لینک های مفید به یادگیران زبان ترکی کمکی کوچک کرده باشیم .خواهشمند است ما را از نظرات سازنده تان بی نصیب نفرمایید. ترکون دیلی تک سوگیلی ایستکلی دیل اولماز آیری دیله قاتسون بو اصیل دیل اصیل اولماز آخرین مطالب
نويسندگان یک شنبه 29 ارديبهشت 1392برچسب:, :: 11:8 :: نويسنده : داوود بدرزاده
مقدمه اي درباره بوجود آورندگان ورني و معني لغوي ورني :
هنر ورني بافي نيز همانند ساير هنرها مانند قالي، گليم، گبه، جاجيم، ورني، پارچه، سوماق، پلاس، زيلو، تشك، خورجين، بغچه، كرك، تور، قنداق، چوال، جل، بته، تغار… كه همگي كلمات توركي هستند محصول هنرمندي توركان ميباشد.
نام ورني از كلمه توركي باستاني ورني (Vereni) به معني اژدها گرفته شده است. اين نام امروز در لهجه هاي محلي زبان توركي به اشكال ورنه (Vərnə) ، ورني (Vərni) ، وئرني (Verni) ، ورنه خ (Vərnəx) ، وئرنيك (Vernik ) و … و منابع اروپائي به شكلVerné ) , Verneh , Verni ) تلفظ مي شود. ريشه كلمه ورني (Verni )، كلمه تركي بولغاري وئرئني ( Vereni ) به معني اژدها و مار بزرگ، كوره و … است. (توركان بولغار از توركان باستان اند كه در سالهاي ٤٨٠ ميلادي، در استپ هاي حوالي رود دانوب و درياي آزوف (شمال درياي سياه) و نيز دانوب سفلي و قفقاز سكونت داشته اند). در زبان پروتورك سومري نيز كلمه اي مشابه به شكل اورنو (Urnu ) و به معني اژدها موجود است. فرم اوليه اين كلمه در توركي باستان به شكل ائويره ن (Evirən ) مشتق از ائبيره ن (Ebirən – Ebüren ) و به معني اژدها، مار بزرگ، چرخ فلك، كائنات و عالم است (Ebüren—> Ewüren—> Eviren). در اينجا ما شاهد حذف حرف اولE و يا جايگزيني دو حرف E و V (مئتاتئزيس) مي باشيم (Evren—> Veren). (پديده جايگزيني حروف بويژه اگر يكي از آنها حرف “ر R ” و يا “ل L” باشد حادثه اي بسيار رايج در لهجه هاي توركي است مانند تلفظ كٶرپو (Körpü ) ، يارپاقYarpaq ، تورپاقTorpaq ، آرواتArvat ، سيرفاSırfa ، تورباTorba و …. به جاي كٶپرو (Köprü) ، ياپراق(Yapraq)، توپراق(Topraq)، اوراغات(Urağat) ، سوفر(اSofra) ، توبر(اTobra) و ….). معادل كلمه ائوره ن به معني اژدها در زبان و لهجه هاي توركي چنين است: وئر(Ver) و وئرئني (Vereni) (توركي بلغاري قديم)، وئرئم (Verem ) (چوواشي قديم)، ائوره ن (Evren ) (توركي عثماني)، ائورئم (Evrem) (گاگاووزي). (”ن -N” آخر كلمات توركي در بسياري از موارد در توركي چوواشي و نيز زبان مجاري به “م -M” تبديل ميشود مانند كلمات اوزون (Uzun) ، سان (San) ، قارين (Qarın) و قالين( Qalın ) توركي عمومي كه در چوواشي به ترتيب به وارام(Vârâm )، سوم (Sum) ، خيرام (Xıram) و خوليم (Xulım ) تبديل شده اند). فرمهاي اين كلمه در ديگر زبانهاي آلتائي چنين است: در زبان هاي تونگوسي به معني مار و مار بزرگ، ايرئ(İre) (ائوئنكي)، وئرئن (Weren) (اولچا)، وئ (We ) (اوديغئ)؛ در زبانهاي ژاپني به معني مار و كرم، ووروتي(Woroti) (ژاپني قديم و مدرن)، اوروچي(Oroçi ) (توكيو، كاگوشيما). كلمه اوروئني (Őrvény) در زبان مجاري به معني گرداب از همين ريشه است.
كلمه ائوره ن (Evrən ) از ريشه مصدر ائويرمك (Evirmək) به معني پيچاندن، چرخاندن، گرديدن، متطور و متكامل كردن مشتق شده است (مصدر ائومك / Ewmek در توركي باستان به معني در اطراف چيزي دويدن است). كلمه ويرنيخماق (Vırnıxmaq) و يا وورنوخماق (Vurnuxmaq ) به معني پيچ و تاب خوردن، لوليدن و … در برخي از لهجه هاي توركي آزربايجان بازمانده اين مصدر باستاني توركي است. فرمهاي گوناگون اين مصدر در زبان و لهجه هاي توركي چنين اند: ائوورمك (Ewürmək) (توركي قديم)، ابير. (Əbir) ( آلتائي)، آوور. (Avõr)- (چوواشي)، ائوير. (Evir)- (عثماني)، اوير. (Əvir)- (اويغوري)، ائگئره. (Egere) - (مونقولي كلاسيك)، اورٶل. (Ôröl) - (مجاري). كلمات ائوره نسه ل (Evrənsəl )(جهاني)، ائوريم (Evrim ) (تكامل)، ائوره (Evrə ) (فاز، صفحه، مرحله تكاملي)، ائوره ن بيليم (Evrənbilim) (كوسمولوژي) در زبان توركي نيز از مشتقات همين ريشه اند. (در توركي معاصر معادل اژدها كلمات بوكه( Bükə ) و سازان (Sazan ) مي باشند. فرمهاي قديمي كلمه دوم، سازقان(Sazqan) (قيپچاقي)، سازاغان (Sazağan ) (عثماني)، ساخاقان (Saxaqan ) (كومان)، سارقانSarqan و شاراقان(Şaraqan) (چوواشي باستان) است. كلمه مجاري ساركاني (Sárkány ) به معني اژدها از چوواشي باستان اخذ شده است).
كلياتي درباره ورني (Verni – Varni) :كلياتي درباره ورني (Verni – Varni) :
ورني نوعي گليم يك رو يا گليم فرش نما بدون پرز است كه به سبك پود پيچي يعني گذراندن پود اصلي از تار و پيچش نخ خامه به دور نخ هاي تار شكل گرفته و نقش مي پذيرد. ورني نه فرش است و نه گليم بلكه نوعي زيرانداز يك رو است كه هم سادگي و سبكي گليم را دارد و هم ظرافت و زيبايي قالي را، ورني به دليل عدم استفاده از گره در بافت آن جزو گليم و به اعتبار طرح و نقشه و شكل ظاهري آن مشابه قالي به نظر مي آيد.
جنس ورني گاه تلفيقي از ابريشم يا پشم است و بر روي دار بصورت عمودي بدون نقشه و بصورت ذهني توسط زنان و دختران عشاير و مناطق روستايي بافته مي شود. توليد ورني بيشتر در فصل قشلاق ايل انجام ميشود كه عشاير فرصت كافي براي استراحت و سكونت در يك منطقه را دارند.
در گذشته عشاير منطقه قره داغ (ارسباران) پشم حاصل از دام هايشان را با دوك‌هاي معمولي مي‌ريسيدند و به روش ابتدايي رنگ ريزي مي كردند و آن را براي بافت ورني آماده مي‌ساختند.
تا دهه‌هاي اخير عشاير دشت مغان از ورني به عنوان زير انداز، رو انداز و تزيين آلاچيق ها استفاده مي‌كردند. ظرافت و لطافت بافت طرح و نقش‌هاي متنوع و زيبايي ورني هر هنر دوستي را مجذوب خود مي‌كند. نوع بافت ورني با ابريشم، از ظرافت و زيبايي خاصي برخوردار است و از نظر وزن سبك تر و كم حجم تر از نوع پشمي آن است و توجه گردشگران داخلي و خارجي را به خود جلب كرده است.
ورني از لحاظ صادرات به كشورهاي حاشيه خليج فارس، كشورهاي اروپايي و آسيايي مانند ايتاليا، فرانسه و آلمان صادر مي‌شوند. ورني‌ها اصولا به رنك لاكي، سرمه اي، سفيد پيازي و آبي روشن هستند. در همه اندازه براي پشتي، پادري، قاليچه، كناره قالي خورجين، جوال و تهيه جل اسب نيز استفاده مي كنند.
از انواع ورني در آزربايجان مي‌توان به ورني قالي، ورني كناره بزرك، ورني كناره، ورني ذرع و نيم (جفت)، ورني قاليچه و ورني پشتي اشاره كرد.
پراكندگي جغرافيايي بافت ورني :
ورني عمدتا در منطقه مغان شامل شهرستانهاي گرمي، بيله سوارمغان، پارساآباد موغان، خياو (مشگين شهر) و منطقه قره داغ توسط عشاير و برخي روستائيان منطقه بافته مي شود. خاستگاه اصلي اين صنعت منطقه عشايري آزربايجان بوده كه از آنجا به ديگر مناطق گسترش يافته است. گليم يك رو يا ورني را در جمهوري آزربايجان و شمال شرق تركيه به نام سوماك يا سومه مي گويند.
نقوش ورني
در گليم هاي ال سون نقش حيوانات و پرندگان بصورت هندسي و ساده شده ديده ميشود و اين نقوش به تصاوير حيواناتي كه روي سفال هاي پيش از تاريخ اين منطقه ديده مي شود , شباهت بسيار دارد.
نقوشي ورني ملهم از طبيعت زيستگاه زنان و دختران عشاير است. اشكال حيوانات اهلي و وحشي منطقه همچون گوزن، آهو، گرگ، بوقلمون، مرغ و خروس، سگ گله، عقاب، ببر، شتر، شير و شغال و امثال آن نقوش ساده ي ورني را تشكيل مي دهند.
 اجزا تشكيل دهنده ورني :
از قسمت كناره به سمت داخل سه بخش اصلي شامل حاشيه، متن ( زمينه اصلي) و ترنج قابل تشخيص است.
1- حاشيه: از اجزاء اصلي نقشه ورني بوده است و همانند چهارچوب يا قابي دور متن اصلي را احاطه كرده است، حاشيه خود از چهار قسمت به نامهاي لور (Lavar) – زنجيره - حاشيه كوچك – حاشيه بزرگ تشكيل شده است. لور بيروني ترين قسمت حاشيه بوده و بعد از آن زنجيره و سپس حاشيه كوچك در دو طرف حاشيه بزرگ قرار دارد معمولا چهار قسمت مورد اشاره حاشيه حدود 20 درصد عرض ورني را به خود اختصاص مي دهد.
2- متن يا زمينه اصلي: به فضاي داخلي محصور بين قسمتهاي مختلف حاشيه ورني متن يا زمينه ورني گفته مي شود. متن بيشترين حجم و فضاي ورني را به خود اختصاص مي دهد و متناسب با نگاره ها و نقوش پياده شده در آن نقش يا طرحهاي مختلف به خود مي گيرد.
3- ترنج: طرح يا بخش مياني ورني را تشكيل مي دهد و معمولا با اشكال هندسي مختلف مانند دايره، لوزي، بيضي و انواع ديگر ضلعي نقش زده مي شود. يك ورني متناسب با بعد و اندازه و يا نوع طرح يا نقشه ممكن است داراي يك يا چند ترنج باشد در اصطلاح محلي به ترنج وسط ورني، گول (Gul) گفته مي شودكه معادل واژه حوض است.
 انواع ورني : ورني ها براساس مواد اوليه مورد استفاده در آنها به انواع ذيل تقسيم مي شوند:
ورني هاي پشمي
در اين نوع ورني، تارها از پنبه يا نخ و پود و پود اضافي (زمينه) از نخ خامه رنگ شده حاصل از پشم گوسفندي مي باشد.
ورني پشمي ابريشمي
دراين نوع ورني، تار از نخ يا پشم، پود از نخ و پود اضافي يا زمينه از ابريشم مي باشد.
ورني كف ابريشم
دراين نوع ورني تار نخ يا پشم بوده و پود هم نخ مي باشد ولي پود اضافي يا زمينه هم ابريشم است هم پشم و بيشترين رنگ ابريشم در اين نوع ورني رنگ سفيد مي باشد.
ورني ابريشمي
كه مواد اوليه استفاده دراين نوع ورني، تار و پود اصلي، (زمينه) از ابريشم پود از نخ مي باشد.
اندازه ورني :
* ورني قالي 300×400 * ورني 200×300
* ورني كناره بزرگ 300×70 و 200×70 * ورني كناره 250×80
* ورني قاليچه يا مسند (دو ذرع) 200×1300 * ورني جفت ذرع و نيم 150×100
* ورني پشمي70×100 و 60×90 * ورني زير تلفني 50× 50
نظرات شما عزیزان: موضوعات
پیوندهای روزانه
پيوندها
|
|||
 |
